‘Impopulaire beroepen’ – aflevering 5. Het is een zwaar opleidingstraject naar het beroep van gerechtsdeurwaarder (in Frankrijk tegenwoordig commissaris van justitie genoemd) dat lang niet voor iedereen is weggelegd. Echter, het werkveld is erg breed en omvat meer dan alleen de wettelijke taken. Ook is het werk een stuk socialer dan het op het eerste gezicht lijkt.
We zijn allemaal bekend met het cliché van een man, ineengedoken als een gier, die klopt op de deur van een eenvoudig huis, om de laatste familiejuwelen mee te nemen. “Het overkomt me zelden dat er spullen van grote waarde zijn, behalve voertuigen”, corrigeert Nicolas Laronde-Fournier, een 41-jarige gerechtsdeurwaarder in Clermont Ferrand, onmiddellijk.
De belangrijkste taken van de gerechtsdeurwaarder zijn het betekenen en ten uitvoer leggen van gerechtelijke beslissingen (zoals het betekenen van een echtscheidingsvonnis of het uitvoeren van een ontruiming). De gerechtsdeurwaarder is de enige die deze taken mag uitvoeren. Vandaag de dag werkt een gerechtsdeurwaarder daarnaast ook samen met particulieren en bedrijven om onbetaalde schulden buiten de rechtbank te beheren, juridisch advies te geven (bijvoorbeeld hoe een octrooi aan te vragen, e-mails te beschermen etc.) en gebouwen te beheren. “Een interessant beroep, omdat het dwars door de samenleving gaat, het raakt bijvoorbeeld het vastgoedrecht – in het geval van een geschil met een buurman – of het eigendomsrecht”, vult de ministeriële ambtenaar aan.
Het beroep heeft ook een sterke sociale dimensie: “We ontmoeten veel verschillende mensen. Dat vereist menselijke kwaliteiten, diplomatie en empathie”, beschrijft Orlane Gautheron, 36 jaar en gerechtsdeurwaarder in Parijs. “We hebben de rol van bemiddelaar, te beginnen met het verminderen van de angst die alleen al wordt veroorzaakt door het feit dat we zeggen ‘Hallo, ik ben een deurwaarder.’”
Zelden gebruik van wetshandhaving
Want bij iemand aankloppen om slecht nieuws te brengen, voorspelt niet noodzakelijkerwijs een goede ontvangst. Echter: “Ik ben zelden beledigd”, relativeert Laronde-Fournier. “Ik gedraag me nooit agressief, want geweld lokt geweld uit en ik blijf bij mijn doel: een oplossing vinden. Het in beslag nemen van een voertuig kan frustratie opwekken en we proberen dan ook in te schatten of iemand het voertuig absoluut nodig heeft om zich te verplaatsen.” De gerechtsdeurwaarder moet nuchter zijn en een situatie snel kunnen analyseren. “Als iemand gespannen is, moet je het juiste woord en de juiste houding weten te vinden.” Hij herinnert zich bijvoorbeeld een situatie van de herverdeling van een inboedel, waarbij een van de gescheiden personen de huisraad uit het raam gooide.
Bij deze communicatie-inspanning hoort ook het kiezen van de juiste outfit: zo vermijden we het pak en de stropdas, die soms te herkenbaar zijn. “In sommige buurten verwijder ik de badge van mijn auto en kom ik ’s ochtends vroeg aan”, zegt de man die in 17 jaar tijd drie keer de politie heeft ingeschakeld. Ook heeft Orlande Gautheron onlangs een klimuitrusting aangetrokken om vanaf de Eiffeltoren een proces-verbaal van constatering van schade aan dakbedekkingen te maken.
Volgens een Ifop-enquête van de UIHJ (de Union Internationale de Huissiers de Justice) in 2019 vond 83% van de Fransen het beroep van gerechtsdeurwaarder nuttig voor het functioneren van de samenleving. Het doet Nicolas Laronde-Fournier goed om dit te horen: “Als ik zoiets hoor, hoop ik dat mensen daarmee laten weten dat ze begrijpen dat ik mijn taak met ernst, nauwkeurigheid en empathie oppak.”
Tot meer dan 8.000 euro per maand
Zijn baan was geen roeping, zoals voor Orlane Gautheron. “Het kwam in me op toen ik rechten studeerde . Ik wilde uit de abstractie van procedures stappen, het veld in gaan.” De helft van de tijd binnen, de andere helft buiten: deze ‘brandweerlieden van het recht’ kunnen te allen tijde met spoed worden opgeroepen voor een melding.
“Het is een pittige baan!” zo vat hij samen. Nicolas Laronde-Fournier schat zijn werkweek in op zo’n vijftig uur, verdeeld over vier regio’s.
Soms worden gerechtsdeurwaarders uitgenodigd om op televisie de trekking van een loterij te controleren. Nicolas Laronde-Fournier getuigde als gerechtsdeurwaarder ooit bij een wereldrecord: het aantal keren dat een voertuig over de kop ging (momenteel is dit wereldrecord in het bezit van een Fransman die trots kan zijn op het aantal van 126 keer in 17 minuten).
In 2020 werd het beroep van gerechtsdeurwaarder samengevoegd met dat van veilingmeester en werd vervolgens commissaris van justitie genoemd. Daar kwam nog een extra training bij kijken, terwijl gerechtsdeurwaarders zichzelf al voortdurend bijscholen. Daarmee is het een beroep waarbij je van studeren moet houden, want de weg naar het behalen van de titel is zwaar: met een master in de rechtsgeleerdheid (of een gelijkwaardige graad in economie, boekhouding of management) op zak word je lid van het Nationaal Instituut voor de opleiding van commissaris van justitie (Incj), en door vervolgens te slagen voor schriftelijke en mondelinge examens (Franse algemene kennis, of algemene cultuur en Engels). Van de 309 aanmeldingen werden er in 2020 slechts 51 toegelaten. Diegenen die toegelaten worden volgen daarna twee jaar een theoretische opleiding tegelijk met een stage. In 2020 waren dat er drie.
In het beroep zijn steeds meer vrouwen aan het werk. Sommige gerechtsdeurwaarders verdienen iets meer dan het minimumloon, maar over het algemeen verdienen de gerechtsdeurwaarders (waarvan de gemiddelde leeftijd 34 is) iets meer dan 4.000 euro bruto per maand. Afdelingshoofden die een grotere verantwoordelijkheid dragen, kunnen meer dan 8.000 euro per maand verdienen.
Schuldenwijzer is een platform dat mensen met schulden een eenvoudig, beveiligd en online inzicht geeft van de eigen schulden en daarbij horende informatie.