Wat hebben deze bijeenkomsten opgeleverd?
Bij alle vier de regiobijeenkomsten zijn goede gesprekken op gang gekomen over het zogenaamde ‘preventietarief’ of met een ander woord het ‘interventietarief’. Gerechtsdeurwaarders verrichten regelmatig handelingen om de gang naar de rechter of verdere executie te voorkomen, maar voor deze handelingen kunnen geen kosten worden doorberekend aan de debiteur. Het gaat dan immers juist niet om ambtshandelingen, waar het Besluit tarieven ambtshandelingen gerechtsdeurwaarders (Btag) voor geldt. Te denken valt dan aan een dagvaarding die aan de deur niet wordt overhandigd omdat er een regeling wordt getroffen of aan een extra huisbezoek om een ontruiming te voorkomen.
Het vreemde is dus dat de gerechtsdeurwaarder wel wordt betaald voor het laten doorgaan van ambtshandelingen, en niet voor het voorkomen daarvan. De maatschappij verwacht echter wel dat gerechtsdeurwaarders er alles aan doen om verhoging van de kosten door een gang naar de rechter of verdere executie, te voorkomen. Zowel de schuldenaar als de schuldeiser zijn daar bij gebaat. De schuldeiser ziet zijn vordering afbetaald zonder extra kosten of onnodige kosten worden voorkomen bij een onverhaalbare schuld, en de schuldenaar wordt op deze wijze beschermd tegen het extra oplopen van de kosten bovenop de vordering.
Tarief om ambtshandelingen te voorkomen
In 2021 werd 57% van het totaal aan dossiers bij gerechtsdeurwaarders in de minnelijke fase opgelost; meer dan de helft. Maar voor een groot deel van de werkzaamheden die hiervoor verricht worden, wordt de gerechtsdeurwaarder dus niet betaald.
Tijdens de regiobijeenkomsten werd over dit onderwerp flink gediscussieerd. Want als de gerechtsdeurwaarder in de toekomst wel een tarief mag rekenen voor deze ‘preventieve’ werkzaamheden, welke partij betaalt dat dan? En wat zou voor de schuldeiser een positieve prikkel kunnen zijn om af te zien van de stap naar de rechter? Bij het afspreken van een betalingsregeling moet de schuldeiser immers langer op zijn geld wachten. Toch zijn er ook steeds vaker schuldeisers die juist een fee aanbieden als een procedure wordt voorkomen; een goede ontwikkeling, maar slechts voor een deel van de werkzaamheden.
Door de leden werd onder andere geopperd dat het zou kunnen helpen als debiteuren die niet kunnen betalen vanwege problematische schulden, worden verplicht een schuldhulpverleningstraject in te gaan en dat gemeenten dan een fonds oprichten waaruit de schuldeisers betaald kunnen worden.
Ook het filtermodel voor incassozaken werd aangehaald: de gerechtsdeurwaarder maakt dan onderscheid tussen verschillende zaken en filtert die zaken eruit waarvoor geen fysieke zitting nodig is. Als een schuldenaar de schuld erkent en geen verweer voert, laat hij vaak verstek gaan bij de rechtbank. Zowel door de griffie als de rechter worden dan onnodig veel tijd en kosten gemaakt om tot een verstekvonnis te komen. Als de gerechtsdeurwaarder bij het betekenen van de dagvaarding of daarna van de schuldenaar verneemt dat hij de schuld erkent, dan kan een zitting achterwege blijven en bijvoorbeeld versimpeld een titel worden verschaft. De griffiekosten zouden in die gevallen omlaag kunnen, de rechtspraak wordt ontlast.
Een ander idee was dat Schuldenwijzer zou kunnen worden ingezet voor vroegsignalering. Door effectiever gebruik te maken van de bestaande digitale systemen, zeker als ook overheden zich daarbij aansluiten, kunnen schuldenaren met problematische schulden makkelijker worden doorgegeven aan hulpverlenende instanties. Het gesprek aan de voordeur van de debiteur is en blijft daarvoor heel belangrijk, omdat daar een goede inschatting kan worden gemaakt. Daarnaast kan uiteraard op persoonlijk niveau worden toegelicht wat er in het exploot staat en wat de schuldenaar kan doen om escalatie van de schulden te voorkomen. Onder schuldenaren met problematische schulden is het aantal laaggeletterden namelijk oververtegenwoordigd.
Regierol gerechtsdeurwaarder
Een ander onderwerp dat werd besproken was de regiorol van de gerechtsdeurwaarder. De gerechtsdeurwaarder heeft een belangrijke rol in de keten, omdat hij veel overzicht heeft en inzage in de schuldensituatie. De gerechtsdeurwaarder bewaakt het bestaansminimum, verdeelt als er meerdere schuldeisers zijn en is de specialist in het schuldendomein. De schuldhulpverlening bijvoorbeeld, komt pas aan het eind van de keten in beeld, als blijkt dat een schuldenaar problematische schulden heeft die hij zelf niet meer kan oplossen. De gerechtsdeurwaarder zou meer als knooppunt van informatie en financieel beheerder kunnen fungeren; dat zou het stelsel ten goede komen.
Voor een nog betere bewaking van het bestaansminimum zou het een goede zaak zijn als ook de overheid schulden zou laten incasseren door de gerechtsdeurwaarder, zodat er één coördinerende gerechtsdeurwaarder toegewezen kan worden voor zowel publieke als private schulden van één persoon. Die coördinerende deurwaarder kan het overzicht bewaken en de betaalcapaciteit verdelen over de verschillende schuldeisers.
Daarnaast blijft het belangrijk om goed onderscheid te maken tussen mensen die niet kunnen betalen en mensen die niet willen betalen. Mensen die wel voldoende inkomsten en vermogen hebben, maar niet willen betalen, hebben kennelijk de dwang nodig van de gerechtsdeurwaarder en in dat geval is de gang naar de rechter soms wel noodzakelijk. Mensen die niet kunnen betalen en waarbij sprake is van problematische schulden, die horen niet in de praktijk van de gerechtsdeurwaarder thuis. Ook daar komt de belangrijke rol van de gerechtsdeurwaarder terug, bij het maken van dat onderscheid.
Wat doet de KBvG met de opbrengsten van de bijeenkomsten?
In juli en augustus zijn de eerste werkgroepen gestart die het ministerie van Justitie en Veiligheid organiseert. Vorig jaar vonden er al drie thematafelsessies plaats met de ketenpartners en het ministerie: Kleine schulden klein houden, Innovatie en digitalisering en het Sociaal tarief. In de werkgroepen worden deze thema’s concreter uitgewerkt. De opbrengsten van de regiobijeenkomsten van mei en juni zijn en worden hierin meegenomen. Uiteraard worden ook de opbrengsten van de toekomstige regiobijeenkomsten door de KBvG meegenomen in de verdere uitwerkingen door de werkgroepen.
Nieuwe KBvG-regiobijeenkomsten in oktober en november 2022
In de maanden oktober en november, vóór de ALV van 12 november as., vinden er weer nieuwe regiobijeenkomsten plaats voor de leden van de KBvG en genodigden. Het thema van deze regiobijeenkomsten is ‘Toegang tot het recht’. We gaan dan graag met onze leden in gesprek over hun ideeën bij dit onderwerp. Daarnaast praten we de deelnemers bij over actuele dossiers, zoals de reactie van minister Weerwind en de reactie van de KBvG op het evaluatierapport van het WODC, de reparatie van het Btag in verband met de kosten van bevragingen en het werk van de diverse KBvG commissies.
De regiobijeenkomsten zijn op de volgende data en locaties:
• 13 oktober 2022 in Oostzaan;
• 19 oktober 2022 in Eindhoven;
• 26 oktober 2022 in Zwolle;
• 2 november 2022 in Rotterdam.