Dat bleek niet zo te zijn… Het gaat namelijk om Transactie Monitoring Nederland (TMNL), een samenwerkingsverband van de grote banken, waarbij (gepseudonimiseerde) transactiegegevens van klanten breder worden geanalyseerd om witwassen en financiering van terrorisme tegen te gaan.
Een goede zaak natuurlijk, dit voornemen van het kabinet. Het raakt aan de vurige wens van de KBvG om volledige transparantie over vermogen te kunnen krijgen. Zodat gerechtsdeurwaarders een beter inzicht hebben in de betaalcapaciteit van een schuldenaar en de verhaalbaarheid van te maken gerechtelijke kosten.
Het is algemeen bekend dat banken trends kunnen analyseren aan de hand van inzicht in de mutaties van bankrekeningen. Maar het ontbreekt aan een totaalinzicht. Bijvoorbeeld bij het anticiperen op maatschappelijke trends bij burgers zoals armoede en schulden. Betalingsverplichtingen, zoals via persoonlijke leningen, Afterpay, Klarna, zijn nu wel zichtbaar voor banken, maar de bedragen en de omvang daarvan niet. Het risico dat je loopt, is dat er substantiële verplichtingen zijn aangegaan, die niet inzichtelijk zijn. En waarvan onduidelijk is of een burger die wel kan nakomen.
Zolang de verplichtingen kunnen worden nagekomen, is er nog niets aan de hand. Maar als het bij de deurwaarder komt, ontbreekt het gerechtsdeurwaarders aan goede, verifieerbare informatie over het beschikbare vermogen. Het is onduidelijk of er naast het inkomen ook vermogen is waarop te verhalen is. En een schuldenaar is – al is hij dat wettelijk verplicht – ook niet altijd in staat om die informatie aan te leveren. Als een gerechtsdeurwaarder dan bij de bank aanklopt, krijgt hij of zij wel te horen of de schuldenaar er bankiert, maar niet of het saldo op de rekening positief of negatief is. En ook op de mogelijke aanwezigheid van een aandelenportefeuille en op het vermogen dat in roerende goederen zit, hebben we soms slecht zicht. Een schuldenaar kan die namelijk verstopt hebben.
Dat maakt het lastig voor een gerechtsdeurwaarder. Die tast in het duister. En het wordt helemaal lastig als er al een loonbeslag op de inkomsten van een schuldenaar is gelegd door een andere beslagleggende partij. Gerechtsdeurwaarders weten onderling wel wanneer een andere gerechtsdeurwaarder beslag heeft gelegd. Dat houden ze bij in het Digitaal Beslagregister (DBR). Maar dat is slechts een deel van alle lopende beslagen. Het inzicht in beslagen van andere beslagleggende partijen zoals de Belastingdienst, SVB of het UWV, ontbreekt nog. Dat kan tot situaties leiden waarbij één huishouden te maken krijgt met verschillende beslagleggende partijen, die elk afzonderlijk maatregelen nemen. Ze gaan dan uit van betaalcapaciteit, die er eigenlijk niet is. Met alle gevolgen van dien. Door het wetsvoorstel Verbreding Digitaal Beslagregister verwachten we dat alle beslagen inzichtelijk worden en we op een veilige manier gegevens kunnen uitwisselen.
De vraag blijft natuurlijk wanneer gerechtsdeurwaarders écht inzicht kunnen krijgen in het vermogen dat vaak bij banken te vinden is. Dat is de bron waarop een gerechtsdeurwaarder de betaalcapaciteit op baseert.
Ik nodig banken en overheid uit om hierover met ons in gesprek te gaan.